07 mei 2025
De tumor en zijn buren: hoe bacteriën rond darmkanker samenwerken of tegenwerken
Hoe bepaalde bacteriën tumoren helpen ontsnappen aan immuuncontrole
Een van de grootste uitdagingen in de behandeling van darmkanker is dat tumoren vaak onzichtbaar blijven voor het immuunsysteem. Dat doen ze niet alleen, zo blijkt steeds vaker. Bepaalde bacteriën in de directe omgeving van de tumor spelen een actieve rol in het onderdrukken van immuunactiviteit.
Sommige micro-organismen kunnen:
- T-cellen misleiden of uitschakelen
- de productie van immuunonderdrukkende cytokines stimuleren
- meewerken aan de expressie van zogeheten "immune checkpoint"-signalen
Zo creëren ze een soort 'beschermende schil' rond de tumor, die voorkomt dat het lichaam de kwaadaardige cellen aanvalt. Het is alsof de bacteriën meewerken aan de camouflage van hun buur – de tumor. En dat maakt de combinatie van kanker en dysbiose (verstoorde darmflora) extra gevaarlijk.
Waarom Fusobacterium nucleatum steeds vaker opduikt in tumormonsters
Een naam die steeds terugkeert in dit verhaal: Fusobacterium nucleatum. Deze anaerobe bacterie, normaal slechts beperkt aanwezig in de mond en darmen, blijkt systematisch oververtegenwoordigd in tumoren van de dikke darm.
Onderzoekers vonden dat F. nucleatum:
- zich actief nestelt in tumorweefsel
- kan binden aan E-cadherine op darmepitheelcellen en zo de celgroei beïnvloedt
- ontstekingsroutes aanwakkert die de tumorprogressie ondersteunen
- chemo- en immuuntherapie kan tegenwerken door interferentie met T-cellen
Deze bacterie gedraagt zich bijna als een co-conspirator: hij bevordert tumorgroei, belemmert immuunresponsen en versterkt een microklimaat waarin kanker welig tiert. Geen wonder dat hij onder de loep ligt als mogelijk doelwit voor nieuwe therapieën.
De rol van biofilms rond poliepen en tumoren
Rond poliepen en darmtumoren worden vaak biofilms aangetroffen – dichte, slijmachtige structuren van bacteriën die samenwerken in een beschermende matrix. Biofilms zijn niet zomaar ophopingen van microben, maar georganiseerde netwerken die moeilijk doordringbaar zijn voor immuuncellen én medicijnen.
In deze biofilms huizen vaak pathogene soorten, zoals:
- Fusobacterium nucleatum
- Escherichia coli met genotoxische eigenschappen
- Bacteroides fragilis, bekend om zijn ontstekingsbevorderende toxines
De aanwezigheid van biofilms is geassocieerd met:
- versnelde poliepgroei
- verhoogde mutatiefrequentie in omliggend weefsel
- minder respons op chemotherapie
Ze vormen letterlijk een microbieel schild dat de tumor afschermt en versterkt. Daarom worden biofilms steeds meer gezien als actieve spelers in kankerprogressie, en niet enkel als toevallige bijzaak.
Wat we leren van muismodellen over bacteriële beïnvloeding van therapierespons
Muismodellen hebben veel inzicht gebracht in hoe de microbiota tumorgedrag beïnvloedt – en vooral hoe ze de werking van kankerbehandelingen kunnen versterken of ondermijnen.
Zo tonen studies dat:
- muizen zonder darmbacteriën slechter reageren op immuuntherapie
- toediening van specifieke bacteriestammen zoals Bifidobacterium de werking van PD-1-remmers versterkt
- muizen met Fusobacterium-infecties meer tumorgroei én therapieresistentie vertonen
Deze bevindingen wijzen op een paradigmaverschuiving: de microbiota is geen bijzaak meer, maar een behandelbare variabele. Klinische studies bij mensen zijn intussen bezig met:
- het moduleren van het microbioom vóór en tijdens chemotherapie
- het gebruik van fecestransplantatie bij therapieresistente patiënten
- het ontwikkelen van probiotische ‘cocktails’ die tumoren gevoeliger maken voor behandeling
De tumor is zelden alleen
Darmkanker ontwikkelt zich niet in een vacuüm. Het speelt zich af in een microbieel ecosysteem waar sommige bacteriën bijdragen aan genezing – maar andere net de ziekte versterken, beschermen of versnellen.
De nauwe samenwerking tussen tumoren en bepaalde bacteriën vraagt om een nieuwe manier van kijken én behandelen. Van biofilms tot Fusobacterium, van immuuninterferentie tot therapieresistentie: de microbioomcomponent van darmkanker is te belangrijk om te negeren.
Wie darmkanker echt wil begrijpen en bestrijden, moet ook kijken naar zijn buren. Want soms zit het gevaar niet ín de tumor, maar er vlak naast.
