Hoe groot is de kans dat darmkanker erfelijk is?
Darmkanker ontstaat in de meeste gevallen door een combinatie van leefstijl, omgevingsfactoren en ouderdom. Maar in ongeveer 5 tot 10% van de gevallen speelt erfelijkheid een doorslaggevende rol. Dit betekent dat als darmkanker in je familie voorkomt, je mogelijk een verhoogd risico loopt om zelf de ziekte te ontwikkelen.
Erfelijke darmkanker treft vaak meerdere generaties en kan op jongere leeftijd optreden dan gemiddeld. Normaal gesproken wordt darmkanker het meest gediagnosticeerd bij mensen boven de 60, maar bij erfelijke vormen kan dit al gebeuren vanaf 30 of 40 jaar. Daarom is het cruciaal om te weten of je familiegeschiedenis een rol speelt, zodat je tijdig preventieve maatregelen kunt nemen.
De regel van tien: wanneer je eerder een screening nodig hebt
Voor mensen zonder erfelijke belasting wordt darmkankerscreening in België standaard aangeboden vanaf 50 jaar. Maar als de ziekte in je familie voorkomt, wordt aangeraden om eerder te beginnen met preventieve onderzoeken. Een nuttige vuistregel is de regel van tien: laat je tien jaar eerder screenen dan de leeftijd waarop een direct familielid (zoals een ouder, broer of zus) de diagnose kreeg.
Voorbeeld: kreeg je vader darmkanker op 52-jarige leeftijd? Dan wordt aangeraden om jezelf te laten screenen vanaf 42 jaar. Sommige specialisten adviseren zelfs de regel van vijftien, wat betekent dat je al op je 37ste een eerste darmonderzoek kunt laten uitvoeren.
Welke erfelijke aandoeningen je risico verhogen
Sommige mensen hebben een genetische aanleg die hen vatbaarder maakt voor darmkanker. De twee meest voorkomende erfelijke aandoeningen die het risico op darmkanker verhogen, zijn:
- Lynch-syndroom (HNPCC – Hereditair Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom)
Dit syndroom verhoogt niet alleen de kans op darmkanker, maar ook op andere soorten kanker, zoals baarmoeder- en maagkanker. Mensen met Lynch-syndroom hebben tot 80% kans om darmkanker te ontwikkelen in hun leven. - FAP (Familiaire Adenomateuze Polyposis)
Mensen met FAP ontwikkelen op jonge leeftijd honderden poliepen in de dikke darm. Zonder behandeling is de kans bijna 100% dat een van deze poliepen zich ontwikkelt tot darmkanker. Vaak wordt aangeraden om preventief een deel van de dikke darm te verwijderen om kanker te voorkomen.
Als er een erfelijke vorm van darmkanker in je familie voorkomt, kan een genetisch onderzoek duidelijkheid geven over jouw persoonlijke risico.
Hoe een preventief darmonderzoek levens kan redden
Het goede nieuws is dat darmkanker een van de best te voorkomen kankers is—mits het vroeg wordt opgespoord. Bij een preventief darmonderzoek (coloscopie) kunnen poliepen in een vroeg stadium worden opgespoord en direct verwijderd, nog voordat ze kwaadaardig worden. Dit verlaagt je risico op darmkanker aanzienlijk.
Een darmonderzoek is minder ingrijpend dan veel mensen denken. Het onderzoek zelf duurt 15 tot 20 minuten en gebeurt meestal onder een lichte verdoving. Als er niets wordt gevonden, hoef je vaak pas na vijf tot tien jaar opnieuw gecontroleerd te worden.
Voor mensen met een erfelijke belasting wordt aangeraden om regelmatig een coloscopie te laten uitvoeren, soms al vanaf 25-30 jaar. Dit kan in overleg met een arts worden bepaald, afhankelijk van je persoonlijke risico en familiegeschiedenis.
Wees alert op je familiegeschiedenis
Erfelijkheid speelt bij een kleiner percentage van de darmkankergevallen een rol, maar als de ziekte in je familie voorkomt, is vroegtijdige screening essentieel. Door de regel van tien toe te passen en preventieve darmonderzoeken te ondergaan, kun je darmkanker mogelijk volledig voorkomen. Bespreek je familiegeschiedenis met je huisarts en wees proactief. Een simpele screening kan het verschil maken tussen een tijdige behandeling en een late, levensbedreigende diagnose.
